Еліміздегі ядролық полигон – қиын-қыстау кезде адамдар өмір сүрген және қазірге дейін тіршілік етіп жатқан әлемдегі жалғыз жер. 40 жыл ішінде мұнда 600-ден астам ядролық және термоядролық құрылғылар жарылған. 468 сынақ жүргізілген. Бүгінде полигон жабық. Бірақ радиациялық ластану зардаптары әлі күнге дейін адамдарға әсер етуде.

Бұл жер Семей ядролық полигоны ретінде белгілі. Ол, Кеңес Одағының құрамында болған кезде 1947 жылы салынған. Кейін 1949 жылы  үлкен жарылыс орын алды. Полигон аумағы 18500 шаршы шақырымды құрайды. Сынақтың алғашқы 14 жылында жарылған ядролық зарядтардың жалпы қуаты Хиросимаға тасталған атом бомбасының қуатынан 2500 есе артық болды.

АЙСАН АЙДАРХАНОВ ҚАЗАҚ ЯДРОЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫНЫҢ ҚЫЗМЕТКЕРІ: «Негізгі радиоактивті ластану ауа мен жердің салдарынан болды. Бұл 1949, 56, 53 жылдардағы негізгі үш сынақ болды».

Ауыр ластану 1965 жылы ұңғымада термоядролық бомба жарылған кезде де орын алды. Нәтижесінде Шаған көлі пайда болды. Қазақстанның жүздеген мың тұрғыны 40 жыл бойы радиацияның әсеріне ұшырады.

НҰРҒАЗ МАМЫРЖАНОВ ЖАРЫЛЫС КУӘГЕРІ: «Мен саңырауқұлақ тәрізді бұлтты көрдім. Жарылыс қорқынышты болды. Аспанға көтерілген қара түтінді көрдік. Бізге қарамау керектігін айтты. Бірақ біз қазақпыз, бәрібір қарап отырдық. Сосын бізге егер көргіміз келсе, арнайы стақан алу керектігін айтты».

1991 жылы полигон жабылды. Дегенмен, радиациялық ластанудың салдары әлі де сезілуде. 2021 жылы Қазақстанда қатерлі ісікке шалдыққан жаңа жағдайлардың саны 25-30%-ға өсіп, 36 мыңға жетті. Ондай жағдайлар көбінесе бұрынғы полигон аймағында және көршілес облыстарда тіркелген.