НОВОСТИ

Елімізде соңғы жеті жыл аралығында 419 ақын-жазушыға мемлекет қаламақы төлеген. Бұл туралы ҚазАқпараттың Мәдениет және ақпарат министрлігіне жолдаған сауалында айтылады, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Мәліметке сүйенсек, 419 ақын-жазушыға төленген қаламақы мемлекет бюджетінен бөлінген. 

“Бұрындары еш жерде жарияланбаған қоғамдық маңызы бар әдебиет бойынша 2017-2023 жылдары 419 әдебиеттің авторлық құқығы сатып алынып, яғни авторларға қаламақысы төленіп, басып шығарылды да, өңірлердегі кітапханаларға таратылды. Авторлық қаламақы 1 авторлық парақ үшін (40 мың белгіге) 6 ең төменгі жалақы мөлшеріне теңестірілген", — делінген министрлік жауабында. 

Ал былтыр 53 қаламгер мемлекеттен қаламақы алыпты. Оларға да бюджеттен бөлінген қаражат 1 авторлық параққа 6 ең төменгі жалақы, яғни 2023 жылы 420 мың теңге мөлшерінде болған.

Қазақстан шетелде оқитын студенттердің саны бойынша әлем елдері арасында 9-орынға ие болған. Бұл туралы Ұлттық инвесторлар қауымдастығы талдау жасапты, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

ЮНЕСКО статистикалық институтының жаңартылған деректері бойынша әлемдегі ең халқы көп екі ел, яғни, Қытай мен Үндістан шетелде оқитын студенттері ең көп мемлекет болып шықты. 

Мәселен, шетелде миллионнан астам (1,021 мың) қытай студенттері оқыса, үнді студенттерінің саны осы көрсеткіштің жартысына жуығын (508,2 мың) құрайды екен. Одан кейін Вьетнам (137 мың), Германия (126,4 мың) және Өзбекстан (109,9 мың) тізімді жалғап тұр. Ал Қазақстанның шетелде оқитын студенттерінің саны - 91,2 мың шамасында.

Алайда, егер шетелде оқитын студенттердің тиісті кезеңдегі халыққа ара қатынасын есептесек, онда Қазақстан 0,48% үлесі бар елдер арасында 1-ші орынды алады. Одан кейін Сирия (0,46%) және Өзбекстан (0,31%) жайғасқан. Шетелде оқитын студенттер саны бойынша салыстырмалы түрде жоғары көрсеткіштерге ие Қытай мен Үндістан, сонымен бірге студенттердің халық санына қатынасы бойынша көрсеткіштері төмен (Қытай 0,07%, Үндістан 0,04%).

Студенттер оқуды таңдаған елдерге келсек, бұл АҚШ (833 мың), одан кейін Ұлыбритания (601 мыңға жуық), Австралия (378 мыңға жуық), Германия (376 мыңнан астам) және Канада (318 мыңға жуық).

Ғылым және жоғары білім министрлігі еліміздегі рейтингі ең жоғары университеттерді атады, деп хабарлайды Алатау телеарнасы ҚазАқпаратқа сілтеме жасап. 

Ведомства дерегіне сүйенсек, 2024 жылғы 5 маусымда QS Quacquarelli Symonds жоғары білім саласындағы халықаралық талдау агенттігі әлемнің үздік университеттері рейтингінің 2025 жылғы жаңа шығарылымын – QS World University Rankings-2025 шығарған. Бұл тізімге Қазақстан рейтингте 21 жоғары оқу орнымен ұсынылды. Нәтижесінде оның бесеуі жақсарып, төртеуі өз позицияларын сақтап, 12-сі төмендеп кеткен. 

“Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті қазақстандық жоғары оқу орындары арасында көшбасшы болып қала береді және 163-ші орынға ие болып, әлемнің үздік 200 жоғары оқу орнына оралды. Бұл өткен жылғы нәтижеден 67 позицияға жақсы. Сондай-ақ, Л.Гумилев атындағы ЕҰУ (355 орыннан 321 орынға) және Сәтбаев университетінің (481 орыннан 405 орынға) көрсеткіштері жақсарды”, - делінген министрлік жауабында. 

Сонымен қатар, министрлік Абай атындағы ҚазҰПУ-да да жақсы көрсеткіш байқалғанына тоқталған. Қалған жоғары оқу орындары былтырғы позицияларында қалып отыр. 

“Рейтингте Қазақстан беделді индикаторлар – академиялық бедел және жұмыс берушілер арасындағы бедел бойынша көрсеткіштердің айтарлықтай жақсаруымен атап өтілді. Орталық Азияның басқа елдерімен салыстырғанда Қазақстан "Жұмыс берушілер арасындағы бедел" индикаторы бойынша ең жақсы нәтижелерге қол жеткізді. Бұған Орталық Азия өңірінің әрбір еліндегі рейтингке қатысушы барлық жоғары оқу орындары үшін осы индикатор бойынша есептелген орташа мәндер дәлел бола алады.”, - деді министрлікте.

Елімізде шілденің 1-ші күнінен-ақ бірқатар өзгерістер күтіп тұр. Бұл қатарда газ бен интернеттің, темекі құнының қымбаттауы, әрі несие беру ережелерінің өзгеруі бар, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Спутникке сілтеме жасап. 

Газ қымбаттайды

2024 жылдың 1 шілдесінен бастап тауарлық газдың орташа көтерме бағасы өседі. Қазақстанның энергетика министрлігінің мәліметінше, ресейлік бағаға жақындату үшін бағаны түзету қажет. Төмен баға газ өнеркәсібінің инвестициялық тартымдылығын төмендететіндіктен және жер қойнауын пайдаланушылар еліміздегі газ саласының пайдасыздығына байланысты газ кен орындарын игеруге мүдделі емес.

Сондай-ақ, ішкі нарықта тауарлық газды көтерме негізде сатудың шекті бағасының өсуі өңірге байланысты 3-4,8 теңге/м3, ал республика бойынша орташа өсім 3 теңге/м3 болатынын түсіндірді (қазіргі орташа көтерме баға – 20,64 теңге/м3, енді 23,64 теңге/м3 болады).

Энергетика министрлігі сондай-ақ тауарлық газ бағасының көтерілуі тұтынушыларға аздап қана әсер ететінін айтты – орташа есеппен жеке үйге арналған шығындардың жыл сайынғы өсуі айына шамамен 1080 теңгені, пәтер үшін 130 теңгені құрайды.

Интернет бағасы қымбаттайды

"Қазақтелеком" 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап азаматтар үшін интернет құнын қымбаттатанын хабарлады. Сайтта жарияланған деректер бойынша, қымбаттау тек мұрағатталған желілерге әсер етеді – бұл бүгінде қосылу мүмкін емес 50-ден сәл астам тариф. Бірақ көптеген клиент қызметтерді ескірген бағамен пайдаланады, сондықтан қымбаттату енгізіліп отыр.

Темекі қайтадан қымбаттайды

Қазақстанда 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап темекі тағы да қымбаттайды. Қаржы министрлігі фильтрі бар және фильтрсіз темекілердің, папиростардың, сигариллалардың және қыздырылған темекі өнімдерінің ең төменгі бөлшек сауда бағасына өзгерістер дайындады. Бұйрық жобасында фильтрі бар және фильтрсіз темекілердің, папиростардың, сигариллалардың және қыздырылған темекі өнімдерінің 20 (жиырма) данасына ең төменгі бөлшек сауда бағасын мынадай мөлшерде бекіту көзделген:

• 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап 2024 жылдың 31 желтоқсанын қоса алғанда 820 теңге;
• 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап 870 теңге.
• 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап темекінің ең төменгі бағасы 770 теңге болды.

Несие рәсімдеу қиындай түседі

2024 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша әзірленген "Кредит берудегі тәуекелдерді азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру туралы" заңның бірқатар тармағы күшіне енеді. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ай басынан бастап азаматтардың несиелік жүктемесін азайту мақсатында төлем мерзімі 90 күннен асатын мерзімі өткен несиесі бар азаматтарға тұтынушылық несиелерді беруге тыйым салынғанын түсіндірді.

Сондай-ақ, 1 шілдеден бастап өндіріп алушыларға мерзімі өткен несиелерді тағайындауға екі жылдық мораторий енгізіледі. Несиелері колекторларға бекітілген қарыз алушыларды қолдау үшін 2024 жылдың қазан айынан бастап коллекторларға берешекті реттеу рәсімдерін жүргізу міндеті енгізіледі. 20 тамыздан бастап банктер мен микроқаржы ұйымдарына жаңадан ғана емес, сонымен қатар заң қабылданғанға дейін берілген барлық қолданыстағы (өтелмеген) тұтынушылық несиелер бойынша кешіктіру мерзімі 90 күнді құраса, сыйақы белгілеуге тыйым салынады.

1 қыркүйектен бастап жеке тұлғаларға жұбайының келісімінсіз несие беруге тыйым салу тәртібі күшіне енеді.

Жеке деректерді қорғау туралы

Қазақстанда 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстанның ІТ-нарығына қатысушылар үшін жаңа міндеттемелерді белгілейтін, сондай-ақ дербес деректердің иесіне оның құқықтарының бұзылғаны туралы хабарлама берудің міндетті тәртібін белгілейтін нормалар күшіне енеді.

Енді дербес деректер базасының иесі немесе операторы дербес деректер қауіпсіздігінің бұзылуын анықтаған сәттен бастап бір жұмыс күні ішінде жеке деректерді өңдеуді ұйымдастыруға жауапты тұлғаны көрсете отырып, уәкілетті органды мұндай бұзушылық туралы хабардар етуге міндетті. Яғни, жеке деректердің таралуы немесе оған басқа да рұқсат етілмеген тараптар қолдануы анықталған жағдайда, оны сақтайтын, өңдейтін және жинайтын компания бір күн ішінде Қазақстанның цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне хабарлауға міндетті.

Дәрілерді міндетті таңбалау

2023 жылы Қазақстан Республикасы үкіметінің 21 қазандағы қаулысымен таңбалануға жататын тауарлар тізбесіне өзгерістер енгізілді. Онда 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап барлық дәрілік заттар міндетті түрде таңбалануға жатады деп көрсетілген.

Бұл механизм дәрілік заттарды ұтымды пайдалануға және сатып алуды жоспарлауға, сондай-ақ науқастарды толық және сенімді дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді қалыптастыруға көмектеседі, деп санайды ведомстводағылар.

Таңбалау жүйесіне дәрілік заттардың айналымына қатысушылардың барлығы кіреді. Кеденге келгеннен түпкілікті алушыға жеткізуге дейін қажетті ақпараттық жүйелер біріктірілген.

Қазақстанда балық аулауға шектеу енгізілді

Ауыл шаруашылығы министрлігі "2024 жылдың 1 шілдесінен 2025 жылдың 1 шілдесіне дейін балық ресурстарын және басқа да су жануарларын аулауға шектеулерді бекіту туралы" бұйрық дайындады.

Балық аулау лимиттері (атауы бойынша) Қазақстанның барлық өзені мен су қоймасы үшін бекітілген. Мысалы, Қиғаш өзені мен Каспий теңізі кіретін Жайық-Каспий бассейнінде 50 496,72 тонна балық, оның ішінде 4,63 тонна бекіре тұқымдас балық аулауға рұқсат етілген. Балқаш көлінде (үш облыс шегінде: Алматы, Қарағанды, Жамбыл) 8855 тонна балық аулауға рұқсат етілген. Ол жақта негізінен ақтабан, көксерке, ақбалық, торта балық, сазан, мөңке, жыланбас балық бар. Іле өзені мен оған іргелес суаттарда балық көлемі 135,59 тонна деп белгіленген. Алакөл, Қошқаркөл және Сасықкөл көлдерін қамтитын Алакөл көлдер жүйесінде 568,7 тонна балық аулауға болады. Қапшағай су қоймасында балық аулау шегі 1350,6 тонна деп белгіленген.

Алматы қалалық төтенше жағдайлар департаменті аптап ыстыққа байланысты тұрғындарға ескерту жасады. Синоптиктер оңтүстік шаһарда күн 36 градусқа дейін ыситынын айтуда, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

«Қазгидромет» синоптиктерінің мәліметінше, 26 маусым күні Алматыда сынап бағанасы 36 градусқа дейін көтеріледі. Осыған байланысты Алматы қаласы төтенше жағдайлар департаменті төмендегі қауіпсіздік шараларын сақтауды ұсынып отыр. Яғни:

— Күн сәулесі тікелей түсетін жерлерде мүмкіндігінше аз болуға тырысыңыз;
— Сағат 12:00–ден 16:00–ге дейінгі уақытта күннің сәулесі белсенді болатынын ұмытпаңыз. Денені күн сәулесінен қорғап, жабық киім киюге тырысыңыз және күннен қорғайтын сықпа майлар қолданыңыз;
— Алкогольді ішімдік ішпеңіз — алкоголь ыстықта ағзаға тез әсер етеді және дене жоғары температураға сезімтал болады;
— Сұйықтықты (салқындатылған су, минералды су) мүмкіндігінше көп ішуге тырысыңыз;
— Денеге салмақ түсірмеңіз. Күшті жүктеме ыстықта жылу алмасуды арттырады да ағзаны сусыздануға әкеліп соқтырады;
— Көлікпен ұзақ сапарларға шықпаған абзал.

Елімізді 2023 жылы тұтынушыларға 1 372,8 млн текше метр су жіберіліпті. Ал бір тұрғынға шаққандағы орташа тәуліктік су шығыны 92,5 литрді құрады, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Мәліметті Ұлттық статистика бюросы жариялады. Дерекке сүйенсек, су мөлшері көп жіберілгендер тізімінде Алматы қаласы көш бастап тұр - 190 млн текше метр. Мұнан кейін Қарағанды - 153 млн текше метр су тұтынса, Павлодар облысына 121,2 млн текше метр су жіберілген. 

"Жалпы ел бойынша бір тұрғынға шаққандағы тәулігіне орташа жіберілген су мөлшері 92,5 литрді — бұл бір жыл бұрынғыға қарағанда 4,2% артық (2022ж. – 88,7 литр)", - делінген ақпаратта.

Ал бір тұрғынға шаққандағы жіберілген ең жоғары су мөлшер Маңғыстау облысында (тәулігіне 172,1 литр), Шымкент қаласында (156,5 литр) және Павлодар облысында (147,7 литр) байқалды.

Ең төменгі көрсеткіш Жамбыл облысында тіркелді (50,3 литр).