ЖАҢАЛЫҚТАР

Елдегі жол қозғалысы ережесіне тағы да өзгеріс енгізіліп отыр. Тиісті заңға президент қол қойған, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Спутникке сілтеме жасап. 

2025 жылы сәуір айынан бастап бірқатар шектеулер күшіне енеді. 

Мопедке куәлік пен нөмір алу керек

Бұдан былай мопедтер ғана емес, қозғалтқыш көлемі 50 текше сантиметрден аспайтын немесе электр қозғалтқышы бар және оның ең жоғарғы конструкторлық жылдамдығы сағатына 50 шақырымнан аспайтын барлық көлік құралдар тіркеуге жатады. Мемлекеттік нөмір де беріледі.

Мопедті басқару үшін "А1" кіші санатындағы жүргізуші куәлігін алу қажет. "А" және "В" санаттары болса да, мопедті басқару құқығын растау міндеті бар.

Заң жарияланған сәттен бастап мопед иелеріне жүргізуші куәлігін алуға 6 ай уақыт беріледі. Президент осы заңға 3 қазанда қол қойды. Демек, 2025 жылы 4 сәуірден бастап барлық мопедтің нөмірі, ал иесінде "А1" кіші санатындағы жүргізуші куәлігі болуы шарт.

Ресми мәліметке сәйкес, 2023 жылы мопедтердің қатысуымен 750 жол апаты болып, 39 адам қаза тапты. Бұдан бөлек, 730 адам жарақат алған. Бір жылдан кейін жол апаттары көбейді, қаза тапқандардың саны да өсті. Осыған байланысты заңға тиісті өзгерістер енгізіліп, мопедтерді тіркеу міндеті бекітілді.

Орташа жылдамдықты есептейді

Жол қозғалысы ережесіне енгізілген тағы бір өзгеріс - орташа жылдамдықты есептеу. Себебі бүгінде көлік жүргізушілері республикалық маңызы бар жолдарда қатты жүреді. Ал камераларға жақындағанда жылдамдықты азайтады да, өтіп кеткеннен кейін қайтадан газға басады. Соның салдарынан жол-көлік апаттары азаймай отыр. Осыған байланысты көліктің орташа жылдамдығын есептеуге шешім қабылданды.

Орташа жылдамдықты есептеу тәртібі мынадай: трассаның басында және аяқ жағында бейнекамералар бар, бірінші камера көліктің жолға шыққанын тіркесе, екіншісі келген уақытын тіркейді, екі камераның уақытымен автоматты түрде көліктің трассамен жүрген орташа жылдамдығы есептеледі, көлік жүргізушісі орташа жылдамдықты асырып жіберсе, айыппұл салынады.

Жылдамдық режимін сағатына 60 шақырымға және одан артық асырғаны үшін 40 АЕК (2024 жылда – 147 680 теңге) көлемінде айыппұл қарастырылған. Ал осы құқық бұзушылық бір жылдың ішінде қайталанса, айыппұлдың мөлшері 60 АЕК-ке (2024 жылда – 221 520 теңгеге) өседі.

Айта кетері, қазір республикалық маңызы бар жолдарда белгіленген жылдамдық сағатына 140 шақырымды құрайды.

Электосамокаттармен жүру бағытын бекітуге болады

Тағы бір маңызды норма – әкімдерге электросамокаттардың қызметін реттеу жөніндегі өкілеттік беріледі.

"Олар қандай да бір қосымша ережелер бекіте алады: қай жерде жүруге болады, қай жерде болмайды, қай уақытта олардың қозғалысына тыйым салынады және тағы басқа", - дейді мамандар.

Заң бойынша электрсамокаттар жүру жылдамдығы сағатына 25 шақырымға дейінгі көліктерге жатады. Онымен велосипед жолағымен де, жолдың жиегімен де шектеусіз жүруге болады. Сонымен қатар электрсамокаттарға жолдың жүру бөлігінің оң жақ шетімен, оның ішінде автобус жолағымен бір қатарда жүруіне рұқсат етіледі.

Мопед пен электрсамокатқа қатысты шектеулер

Заң бойынша мопед пен электрсамокат мінетіндерге велосипедшілермен бірдей шектеу белгіленген. Жол жүру ережесіне сәйкес, бірнеше талапты қатаң сақтауы қажет. Оны бұзған жағдайда айыппұл салынады.

Негізгі шектеулер:

• ең болмағанда бір қолымен рульден ұстамай жүруге;
• жолаушы тасымалдауға (велосипед пен мопедтердерде арнайы орын болуы шарт);
• ұзындығынан немесе енi жағынан 0,5 метрге артық шығып тұратын жүктердi немесе басқаруға кедергi келтiретiн жүктердi тасымалдауға;
• велосипед жолағы болғанда жолмен жүруге;
• трамвай жүретін жолдарда және осы бағытта жүруге арналған біреуден астам жолағы бар жолдарда солға бұрылуға немесе кері бұрылуға;
• велосипедпен немесе мопедпен пайдалануға арналған тіркемені сүйретуден басқа, мопедтер мен велосипедтерді, сондай-ақ электрсамокаттарды сүйретуге тыйым салынады.

Сондай-ақ велосипед жолағы мен жол қиылысқан жерде бағдаршам болмаса, көлікке жол беру керек.

Талғарда 16 жасар Шерзат Полаттың өліміне қатысты іс тергелуде. Бүгін аудандық әкімдіктің бірқатар лауазымды қызметкері жұмыстан босатылды, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Талғардағы жағдай қоғам назарынан таса бола қойған жоқ. Бүгін Талғар қаласының әкімі Бахыт Қуатбекұлы Күрішбеков, Талғар қаласы әкімінің орынбасары Матан Сағындық және Талғар ауданы әкімі аппаратының басшысы Аслан Қасымбаев өз міндеттерін тиісті деңгейде атқармағаны үшін қызметтерінен босатылды. Сонымен қатар, Талғар ауданының әкімі мен орынбасарына сөгіс берілді.

Ал ішкі істер министрлігі Шерзат Полаттың ісі бойынша 10 адам күдікке ілінгенін хабарлады. 

Еске салайық, 4 қазанға қараған түні Талғарда 16 жастағы Шерзат Полатты отбасының көзінше өлтіріп кеткен болатын.  Марқұмның туыстары әділ сот сұрап, бірнеше рет ереуілге шықты.

Көп ұзамай марқұм жасөспірімнің үйі өртенді. Бұл оқиға халықтың ашу-ызасын тудырды.

Елдегі орташа айлықты түгелдей жанармай сатып алуға жұмсаса қанша литр келеді? Бұл сұраққа Energyprom.kz сараптамалық сайты жауап іздеп көрген, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Ондағы дерекке сүйенсек, биыл қаңтар-тамыздың қорытындысы бойынша Қазақстанда 3,5 млн тонна бензин өндіріліпті. Бұл былтырғы осы кезеңмен салыстырғанда 1,8%-ке артық.

Өндірістің басым бөлігі Шымкент, Атырау және Павлодар облыстарына тиесілі. Бұл өңірлерде мұнай өңдеу зауыттары жұмыс істейді.

Қазақстанда АИ-98 маркалы бензин бір жылда 13,1%, АИ-95/АИ — 96-5% қымбаттаса, ал АИ-92 бензинінің бағасы өзгермеген.

Бензин бағасы көп қымбаттаған аймақ – Батыс Қазақстан облысы (2,8%). Жалпы бензин бағасы 20 облыстың 14-нде қымбаттаған. Numbeo деректеріне сәйкес, 2024 жылғы 27 қыркүйектегі жағдай бойынша Қазақстанда орташа айлық жалақыға 1,2 мың литр бензин сатып алуға болады екен. Бұл көрсеткіш бойынша еліміз әлемдегі 97 елдің арасында 32-ші орынға ие болды.

Айта кетері: Қазақстан ТМД-ның басқа елдері арасында ең жоғары көрсеткішке ие. Мысалы, көрші Ресейде бір жалақыға 953 литр бензин, Әзербайжанда — 702,9 литр, Беларусьта — 696,4 литр, Өзбекстанда — 442,2 литр, Молдовада — 434,2 литр, Арменияда — 433,4 литр, Украинада — 301 литр сатып алуға болады.

ТМД елдерінің ішіндегі ең қымбат бензин — Молдова мен Арменияда – 1,4 доллар, Украинада 1,3 доллар, ал Өзбекстан 1 доллар тұрады.

Бензин Беларусьте 0,7 долларға, Әзербайжан және Ресейде 0,6 долларға сатылады. Ал Қазақстанда бір литр бензиннің құны 0,5 доллар тұрады.

Елімізде АЭС салу бойынша өткен републикалық референдумның алдын ала қорытындысы жарияланды. Ондағы деректе құрылысты қолдағандар қатары 70 пайыздан асып жығылған, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Таңғы сағат 8:00 жағдай бойынша барлық жерде дауыс санау аяқталды. Осылайша орталық референдум комиссиясы АЭС салу бойынша өткен республикалық референдумның алдын ала қорытындысын жариялады. Соңғы мәліметке сәйкес, кешегі референдумда дауыс беруге құқылы азаматтардың (12 284 487 адам) 63,66 проценті (7 820 204 адам) дауыс берген.

Референдумның алдын ала нәтижесі мынадай:

• Қолдағандар – 71,12 процент (5 561 937 адам);
• Қарсы дауыс бергендер – процент 26,15 (2 045 271 адам);
• Жарамсыз және есепге алынбаған дауыстар – 2,73 процент ( 212 991 бюллетень)

"Жауаптың екі нұсқасы да таңдалған, яғни жарамды деп танылған, бірақ дауыстарды санау кезінде есепке алынбайтын бюллетеньдердің саны - 82 724, белгіленген үлгідегі дауыс бергендердің ерік білдіруін айқындау мүмкін емес және жарамсыз деп танылған бюллетеньдердің саны 130 267 дананы құрады", - дейді комиссия төрағасы Нұрлан Әбдіров.

Елімізде ата-ана қамқорлығынсыз қалған балалардың саны биыл рекордтық көрсеткішке жеткен. 2024 жылдың басындағы мәлімет бойынша балалар үйінде 21,4 мың бала бар, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Finprom.kz сараптамалық сайтына сілтеме жасап. 

Қазақстанда өткен жылы 12 айда балалар үйіне түскен балалар саны 8,5%-ке өскен. 2023 жылы балалар үйіне 4 жасқа дейінгі 1,3 мыңға жуық сәби жіберілді. Бұл соңғы жылдардағы рекордтық көрсеткіш. Бұл - бөбектер үйіндегі балалар саны, мұнда 3-4 жасқа дейін немесе асырап алғанға дейін тұрады. Шекті жас басталғаннан кейін балалар басқа мекемелерге — балалар үйлеріне, интернаттарға немесе арнайы медициналық мекемелерге ауыстырылады.

Жыл соңында балалардың саны шамалы өзгереді. Ұлттық статистика бюросының "Талдау " ақпараттық-талдау жүйесінің деректеріне сүйенсек, 2022 жылы осындай 701 бала, өткен жылы — 711 бала болған. Жалпы, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған барлық жастағы кішкентай қазақстандықтардың саны соңғы бірнеше жылда 11,8%-ке қысқарды.

2024 жылдың басында білім министрлігі балалардың құқықтарын қорғау комитетінің деректері бойынша елде ата-ана қамқорлығынсыз қалған 21,4 мың бала бар, ал 2019 жылы олардың саны 24,2 мың болған.

Қазақстанда халықтың 100 жастан асқаны көп пе, аз ба? Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі дәл осы мәліметті жариялады, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Ведомства дерегіне сүйенсек, елімізде 100 жасаған және одан асқан 423 азамат бар. Жасы ең үлкен кейуана Ұлытау облысында тұрады екен. Ақ жаулықты әжеміз биыл 114 жасқа толған туған күнін атап өтті. 

Жалпы ең көп өмір сүретіндер бойынша еліміздің оңтүстік өңірі көш бастап тұр. Түркістан облысында 100 және одан жоғары жастағы 64 адам бар.

Ұзақ өмір сүрушілер саны бойынша елімізде екінші орында тұрған ірі қала – Алматы. Қазір Алматы қаласында 100 жастан асқан 48 адам тұрады.

Ұзақ өмір сүретіндер саны бойынша үшінші орында Алматы облысы тұр, онда 100 және одан жоғары жастағы 38 адам тұрады.

Ең қарт қазақстандықтардың үштігіне Ұлытау облысының тұрғыны – 114 жас, Павлодар облысы – 112 жас, Түркістан облысы – 110 жас кірді.