ЖАҢАЛЫҚТАР

Алматылықтар бүгін 3 балдық жер сілкінісін сезді. Табиғат мінезінің эпицентрі Талғар аумағы. Онда 4 балдық күш тіркелген, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Төтенше жағдайлар министрлігі дерегіне сүйенсек, адам шығыны мен зардап шеккендер де жоқ.Бірақ қала тұрғындарынан "112" желісіне 50-ге жуық қоңырау келіп түскен. Солардың басым бөлігі жер сілкінісі кезінде дабыл жүйесі неліктен іске қосылмағаны туралы сұрақ қойыпты. 

Осы орайда, ҚазАқпарат агенттігіне Сейсмологиялық байқау және зерттеулер ұлттық ғылыми орталығы директорының ғылым жөніндегі орынбасары Елизавета Есенжігітова Алматыда жер сілкінісін тіркейтін неше станция барын айтқан. Спикер сөзінше Алматы өңірінде 40-қа жуық сейсмикалық станциялар жұмыс істейді. Алайда, бұл станциялар саны мегаполис үшін жеткіліксіз екен. 

«Жер сілкінісіның күші неғұрлым жоғары болса жер сілкінісі тұралы толық қанды қажет мәліметтер алуға бірнеше станциялар жеткілікті.Жер сілкінісінің күші төмен болған жағдайда бірнеше станциядан алынған деректер жеткіліксіз.Шағын,әлсіз жер сілкінісітерін тіркеу сейсмикалық станциялардың санының көптігін қажет етеді.Шағын дүпулер жер астында болып жатқан сейсмикалық құбылыстардың туындау ерекшеліктері мен даму заңдылықтарын айқындауға мүмкіндік береді.Сондықтан тек құралдар арқылы тіркелетін шағын және әлсіз тербелістерді анықтау мүмкін болатын күшті жер сілкінісін болжауға өте қажет мәліметтер болып табылады. Қазіргі кезде, Алматы өңірінде 40 сейсмикалық станция жұмыс істейді. Алайда, жоғарғыда айтқандай бұл станциялар саны Алматы аймағы үшін жеткіліксіз», – дейді Елизавета Есенжігітова.

Елімізде ет өнімдерін тұтынатын аймақтарға зерттеу жүргізілді. Нәтижесінде қай өңір көбірек тұтынатыны анықталған, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Еліміздегі қай өңірдің тұрғындары ет өнімдерін жақсы көреді, ал қай аймақ етке құмар емес. Спутниктің дерегіне сүйенсек, Қазақстанда етті ең көп жейтіндер – маңғыстаулықтар екен. Қаңтар-маусым айларында орта есеппен әрбір тұрғын 49,1 келі ет өнімдерін тұтынған. Маңғыстаулықтар Шымкент тұрғындарына қарағанда ет өнімдерін 65%-ке көп тұтынады.

Екінші және үшінші орында Жамбыл мен Атырау облысы тұр. Етті ең аз тұтынатындар – Шымкент пен Түркістан облысының тұрғындары болып шықты.

Жалпы, биыл қаңтар-қыркүйек айларында Қазақстанда 315,8 мың тонна ет және тағамдық қосалқы өнімдер өндірілген. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 7%-ке артық. Жаңа піскен немесе мұздатылған құс өнімі 107,2 мың тонна болды.

Десе де, Қазақстан ет жегенді жақсы көретін басқа елдермен салыстырғанда едәуір артта қалып отыр. World Population Review мәліметінше, етті ең жақсы көретін ел – Тонго. 

Бұл елде әр адам жылына орта есеппен 147,7 кг ет өнімдерін тұтынады екен. 

Одан кейін Моңғолия (137,8 кг), Сент-Винсент және Гренадиндер (124,4 кг) және АҚШ (122,8 кг). 

Ал Бурунди тұрғындары етті ең аз жейтін ел, мұнда жан басына шаққанда жылына орта есеппен 3,7 кг ғана ет желінеді.

Елімізде доллар бағамы құбылмалы, тіпті кей күндері теңгенің әлсіреп бара жатқанын да байқап отырмыз. Осы орайда азық-түлік бағасы қымбаттай ма деген заңды сұрақ туатыны сөзсіз. Премьер-Министрдің орынбасары Серік Жұманғарин бұл сұраққа жауап берді, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Оның сөзіне сүйенсек, азық-түлік бағасында өсім болады. Бірақ елімізде өндірілмейтін кейбір көкөніс, жеміс-жидектің баға тұрақтылығына қатысты тәуекел туындауы мүмкін. Оның өзінде де  инфляция шегінде. 

“Олардың қатарында апельсин, банан, лимон тағы басқа жемістер бар, яғни қымбаттауы мүмкін, бірақ айтарлықтай емес. Біз тұрақты мониторинг жүргізіп отырмыз, соңғы аптада ешбір тауар қымбаттаған жоқ. Бірақ, инфляцияны ұмытпағанымыз жөн. Бізде инфляция дәлізі бар - биыл 6-10 пайыз. Бұл бағаның орташа өсуін біз осы шекте күтеміз дегенді білдіреді. Экономиканың дамуы бағаның біз белгілеген шегінде өседі”, - дейді Үкімет басшысының орынбасары.

Сондай-ақ, ол елдегі азық-түлік бағасын тұрақтандыру мақсатында атқарылып жатқан жұмыстарға да тоқталды.

“Бізде әлеуметтік маңызы бар азық-түлікпен (ұн, тұз, күріш, макарон, май, картоп, қой еті, сиыр еті, сәбіз) 100 пайыз қамтылған. Одан бөлек, 14 азық-түлік түрлерімен 80 пайызы өзіміздің өнім. Дегенмен 5 азық-түлік бойынша импортқа тәуелділік бар. Жалпы алғанда құс етімен біз өзімізді 73 пайызға қамтамасыз етеміз, шұжық- 60 пайыз, балық - 60 пайыз, ірімшік пен сүзбе - 46 пайыз, қант - 44 пайыз”, - деді Серік Жұманғарин. 

Алматы облысы полиция департаментіне жаңа бастық тағайындалды. Ішкі істер министрі департаменттің басшы құрамымен ағымдағы жылдың тоғыз айындағы жедел қызметтің қорытындысы бойынша өткізген жиынында Мейрам Әбікеевті таныстырды, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Polisia.kz медиа-порталына сілтеме жасап. 

Президент әкімшілігінің келісімі бойынша ішкі істер министрінің бұйрығымен облыстық полиция департаментінің бастығы болып Мейрам Әбікеев тағайындалды. Полиция полковнигі бұған дейін Солтүстік Қазақстан облысы ПД бастығының орынбасары болған. Сонымен қатар, облыстық департамент бастығының бірінші орынбасары болып Бағдат Әшімов тағайындалды.

ІІМ басшысының бұйрығымен:

ПД бастығының бірінші орынбасары Серік Шалхаров;

Талғар аудандық полиция басқармасының бастығы Нұржан Күнтүнов;

ПД экстремизмге қарсы іс-қимыл басқармасының бастығы Ұлан Байтақов;

ПД криминалдық полиция басқармасының бастығы Руслан Смағұлов;

ПД ұйымдасқан қылмысқа қарсы күрес басқармасының бастығы Дулат Қайыр және оның орынбасары Жанат Омаров лауазымдарынан босатылды.

Жедел кеңестің қорытындысы бойынша министр өңірдегі құқықтық тәртіпті және қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде нақты тапсырмалар берді.

ІІМ басшысы Талғар ауданында кәмелетке толмаған баланы өлтіру фактісі бойынша тергеу жүргізіп жатқан жедел-тергеу тобын жеке тыңдады.

Еске салсақ, бұған дейін Алматы облысы прокурорының орынбасары мен Талғар ауданының прокуроры лауазымынан босатылған еді.

Елдегі жол қозғалысы ережесіне тағы да өзгеріс енгізіліп отыр. Тиісті заңға президент қол қойған, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Спутникке сілтеме жасап. 

2025 жылы сәуір айынан бастап бірқатар шектеулер күшіне енеді. 

Мопедке куәлік пен нөмір алу керек

Бұдан былай мопедтер ғана емес, қозғалтқыш көлемі 50 текше сантиметрден аспайтын немесе электр қозғалтқышы бар және оның ең жоғарғы конструкторлық жылдамдығы сағатына 50 шақырымнан аспайтын барлық көлік құралдар тіркеуге жатады. Мемлекеттік нөмір де беріледі.

Мопедті басқару үшін "А1" кіші санатындағы жүргізуші куәлігін алу қажет. "А" және "В" санаттары болса да, мопедті басқару құқығын растау міндеті бар.

Заң жарияланған сәттен бастап мопед иелеріне жүргізуші куәлігін алуға 6 ай уақыт беріледі. Президент осы заңға 3 қазанда қол қойды. Демек, 2025 жылы 4 сәуірден бастап барлық мопедтің нөмірі, ал иесінде "А1" кіші санатындағы жүргізуші куәлігі болуы шарт.

Ресми мәліметке сәйкес, 2023 жылы мопедтердің қатысуымен 750 жол апаты болып, 39 адам қаза тапты. Бұдан бөлек, 730 адам жарақат алған. Бір жылдан кейін жол апаттары көбейді, қаза тапқандардың саны да өсті. Осыған байланысты заңға тиісті өзгерістер енгізіліп, мопедтерді тіркеу міндеті бекітілді.

Орташа жылдамдықты есептейді

Жол қозғалысы ережесіне енгізілген тағы бір өзгеріс - орташа жылдамдықты есептеу. Себебі бүгінде көлік жүргізушілері республикалық маңызы бар жолдарда қатты жүреді. Ал камераларға жақындағанда жылдамдықты азайтады да, өтіп кеткеннен кейін қайтадан газға басады. Соның салдарынан жол-көлік апаттары азаймай отыр. Осыған байланысты көліктің орташа жылдамдығын есептеуге шешім қабылданды.

Орташа жылдамдықты есептеу тәртібі мынадай: трассаның басында және аяқ жағында бейнекамералар бар, бірінші камера көліктің жолға шыққанын тіркесе, екіншісі келген уақытын тіркейді, екі камераның уақытымен автоматты түрде көліктің трассамен жүрген орташа жылдамдығы есептеледі, көлік жүргізушісі орташа жылдамдықты асырып жіберсе, айыппұл салынады.

Жылдамдық режимін сағатына 60 шақырымға және одан артық асырғаны үшін 40 АЕК (2024 жылда – 147 680 теңге) көлемінде айыппұл қарастырылған. Ал осы құқық бұзушылық бір жылдың ішінде қайталанса, айыппұлдың мөлшері 60 АЕК-ке (2024 жылда – 221 520 теңгеге) өседі.

Айта кетері, қазір республикалық маңызы бар жолдарда белгіленген жылдамдық сағатына 140 шақырымды құрайды.

Электосамокаттармен жүру бағытын бекітуге болады

Тағы бір маңызды норма – әкімдерге электросамокаттардың қызметін реттеу жөніндегі өкілеттік беріледі.

"Олар қандай да бір қосымша ережелер бекіте алады: қай жерде жүруге болады, қай жерде болмайды, қай уақытта олардың қозғалысына тыйым салынады және тағы басқа", - дейді мамандар.

Заң бойынша электрсамокаттар жүру жылдамдығы сағатына 25 шақырымға дейінгі көліктерге жатады. Онымен велосипед жолағымен де, жолдың жиегімен де шектеусіз жүруге болады. Сонымен қатар электрсамокаттарға жолдың жүру бөлігінің оң жақ шетімен, оның ішінде автобус жолағымен бір қатарда жүруіне рұқсат етіледі.

Мопед пен электрсамокатқа қатысты шектеулер

Заң бойынша мопед пен электрсамокат мінетіндерге велосипедшілермен бірдей шектеу белгіленген. Жол жүру ережесіне сәйкес, бірнеше талапты қатаң сақтауы қажет. Оны бұзған жағдайда айыппұл салынады.

Негізгі шектеулер:

• ең болмағанда бір қолымен рульден ұстамай жүруге;
• жолаушы тасымалдауға (велосипед пен мопедтердерде арнайы орын болуы шарт);
• ұзындығынан немесе енi жағынан 0,5 метрге артық шығып тұратын жүктердi немесе басқаруға кедергi келтiретiн жүктердi тасымалдауға;
• велосипед жолағы болғанда жолмен жүруге;
• трамвай жүретін жолдарда және осы бағытта жүруге арналған біреуден астам жолағы бар жолдарда солға бұрылуға немесе кері бұрылуға;
• велосипедпен немесе мопедпен пайдалануға арналған тіркемені сүйретуден басқа, мопедтер мен велосипедтерді, сондай-ақ электрсамокаттарды сүйретуге тыйым салынады.

Сондай-ақ велосипед жолағы мен жол қиылысқан жерде бағдаршам болмаса, көлікке жол беру керек.

Талғарда 16 жасар Шерзат Полаттың өліміне қатысты іс тергелуде. Бүгін аудандық әкімдіктің бірқатар лауазымды қызметкері жұмыстан босатылды, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Талғардағы жағдай қоғам назарынан таса бола қойған жоқ. Бүгін Талғар қаласының әкімі Бахыт Қуатбекұлы Күрішбеков, Талғар қаласы әкімінің орынбасары Матан Сағындық және Талғар ауданы әкімі аппаратының басшысы Аслан Қасымбаев өз міндеттерін тиісті деңгейде атқармағаны үшін қызметтерінен босатылды. Сонымен қатар, Талғар ауданының әкімі мен орынбасарына сөгіс берілді.

Ал ішкі істер министрлігі Шерзат Полаттың ісі бойынша 10 адам күдікке ілінгенін хабарлады. 

Еске салайық, 4 қазанға қараған түні Талғарда 16 жастағы Шерзат Полатты отбасының көзінше өлтіріп кеткен болатын.  Марқұмның туыстары әділ сот сұрап, бірнеше рет ереуілге шықты.

Көп ұзамай марқұм жасөспірімнің үйі өртенді. Бұл оқиға халықтың ашу-ызасын тудырды.