НОВОСТИ

Елдегі 20 мыңға жуық әскери қызметшінің несиесі кейінге шегерілді. Кейінге қалдырылған қарыздардың жалпы сомасы 7,5 млрд теңгені құрайды, деп хабарлайды Алатау телеарнасы.

ҚазАқпараттың жазуынша, мұндай мәліметті қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі жариялаған. 

2024 жылдан бастап Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде мерзімді әскери қызмет өткеретін азаматтар микрокредиттер мен банктік қарыздар бойынша өз міндеттемелерін орындауды кейінге қалдыру құқығына ие болды. Қағидаларға сәйкес, барлық қызмет ету мерзіміне және демобилизациядан кейін 60 күн ішінде пайыздар, айыппұлдар мен өсімпұлдар есептелмей төлем мерзімі кейінге қалдырылады.

2025 жылдың басындағы деректерге сәйкес, мерзімді әскери қызметке шақырылған 22,4 мың қарыз алушының 20,1 мыңының қарыздары кейінге қалдырылды. Кейінге қалдырылған қарыздардың жалпы сомасы 7,5 млрд теңгені құрады.

Төлем мерзімін кейінге қалдыру үшін не істеу керек?

Төлем мерзімін кейінге қалдыру өтінішсіз беріледі: шақыру туралы деректерді Қорғаныс министрлігі кредиттік бюроға, содан кейін банктер мен микроқаржы ұйымдарына жібереді. Банктер мен микроқаржы ұйымдары хабарламаны алған сәттен бастап күнтізбелік 15 күн ішінде төлем мерзімін кейінге қалдыруды ресімдеуге міндетті.

Ақпараттандыру жазбаша және/немесе онлайн режимінде жеке қатысу қажеттілігінсіз немесе қосымша келісімдерге қол қоюсыз жүзеге асырылады.Шара негізгі борыш пен есептелетін сыйақыға қолданылады.

Сондай-ақ, кейінге қалдыру кезеңінде айыппұлдар, өсімпұлдар есептеуге және өндіріп алу шараларын қолдануға тыйым салынады. Әскери бөлімнің тізімінен мерзімінен бұрын шығарылған жағдайда төлем мерзімін кейінге қалдыру тағы 60 күнге сақталады.

Төлем мерзімін кейінге қалдырудан бас тартуды қаласа, қарыз алушы күнтізбелік 14 күн ішінде жазбаша өтініш жолдауға құқылы, мұндай жағдайда кредитор кейінге қалдыруды қолдануды жояды.

Егер кредит бойынша сот шешімі шығарылса, татуласу келісімі жасалса немесе атқарушылық жазба ресімделсе, төлем мерзімі кейінге қалдырылмайды. Төлем мерзімі автоматты түрде кейінгі қалдырылмаған жағдайда, әскери қызметші:

— қаржы ұйымына жазбаша өтініш жібере алады;

— Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігіне жүгіне алады.

2025 жылғы 9 сәуірде Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің депутаттары қаржы нарығын дамыту және қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі заң жобасын екінші оқылымда мақұлдады. Түзетулердің қатарында — әскери қызметшілерге мерзімді әскери қызмет өткеру кезеңінде қарыз беруге тыйым салуды енгізу.

eGov Mobile қосымшасында жеке деректердің таралып кету жағдайын тексеретін сервис пайда болды. Бұл туралы мәліметті «Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ баспасөз қызметі жариялады, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

ҚазАқпарат дерегіне сүйенсек, енді азаматтар eGov мобильді қосымшасы арқылы жеке деректердің қауіпсіздігін жаңа Nomad Guard мобильді сервисі арқылы тексере алады. Сервис барлығына қолжетімді және ықтимал қауіптерді іздеу үшін күмәнді сілтемелер мен веб-сайттарды тексеру арқылы жеке деректердің таралу жағдайын оңай анықтауға мүмкіндік береді.

Ақпаратта айтылғандай, сауалнамаға қатысқандардың шамамен 53% жеке деректерін интернетте тапқанда не істеу керектігін білмейді. Бұл мәселе 50 мыңнан астам адам қатысқан eGov мобильді қосымшасындағы онлайн сауалнама көмегімен анықталып отыр. Сол сияқты сауалнамаға қатысушылардың 62% жеке деректерді сенімді түрде жариялаған жағдайда қалай әрекет етуді білетін болып шықты.

"31%-дан астамы фишингтік сілтемелердің не екенін түсінбейді — онлайн алаяқтардың негізгі құралдарының бірі. Тек әрбір бесінші адам фишингті нақты веб-сайттардан ажырата алады. Осыған қарамастан, 92% «банк қызметкерлеріне» SMS кодтарын бермейтінін айтты, бірақ 8%-ы әлі де қате жіберуі мүмкін. Пайдаланушылар ешқашан өз парольдерін өзгертпейді және тек мәселе туындаған жағдайда ғана өзгертеді. Респонденттердің жартысынан астамы күдікті хабарламаларға тап болды. Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, көптеген адам қазірдің өзінде онлайн алаяқтық әрекеттеріне тап болса да, көпшілігі әлі де сандық сауаттылыққа ие емес және өз деректерін қалай қорғау керектігін білмейді. Бұл Nomad Guard сияқты қызметтердің іске қосылуының қажеттілігін көрсетеді", — дейді ұлттық ақпараттық технологиялар орталығынан. 

Nomad Guard сервисінде белгілі бір сілтемелерді және пайдаланушы жиі жұмыс істейтін сайттарды тексеруге болады. Бұл үшін тиісті жолаққа сілтеме немесе веб-сайт адресін енгізіп, «Тексеру» түймесін басыңыз. Тексеру нәтижелері біраз уақыт алуы мүмкін және жағдайды бақылау үшін, «Менің тексерулерім» бөліміне өтіп, соңғы нәтижені көруге болады.

Сервистің басты бетінде жеке деректердің таралуына себеп болған сайттар туралы ақпарат, сондай-ақ таралған немесе жарияланған деректердің көлемі көрсетіледі. Деректер санын басу, оның толық тізімін көрсетеді. Сондай-ақ қосымша қолданушылары арнайы форманы толтыру арқылы күдікті әрекеттер туралы хабарлай алатын «Алаяқтық» бөлімі қарастырылған.

Аталған қызметті қалай пайдалану керек: 

— eGov Mobile қосымшасына кіруі тиіс және «Басқа сервистер» бөліміне өтуі тиіс;
— «Тексер» батырмасын басуы тиіс;
— тексеру сілтемесін енгізіп, «Жіберу» батырмасын басуы тиіс;
— «Менің тексерулерім» бөлімінде өтінімнің күйін қарауы тиіс.

Сонымен қатар, «Тағы» бөлімінде пайдаланушылар қосымша ақпаратты қарай алады, сондай-ақ «Жаңалықтар», «Оқыту», «Тесттер» бөлімдеріне қол жеткізе алады.

Қазақстанда криптобанктер ашылуы мүмкін. Үкімет криптобанктерді ашу мәселесін зерделеуге кірісті, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Спутникке сілтеме жасап.

Дерекке сүйенсек, қазіргі кезде министрлер кабинеті цифрлық активтер бойынша түзетулер пакетін дайындап қойған. Соның аясында криптобанктерді ашу мәселесі де талқыға салынады. Себебі ондай қаржы институттары цифрлық нарықтың жаңа қатысушыларын тартып қана қоймай, цифрлық активтер бойынша операциялардың ашықтығын да қамтамасыз ете алады. Сондай-ақ криптобанктер осы саладағы жобаларды дамытуға мүмкіндік береді. Комплаенс, блокчейн-талдау мен AML мамандарына сұраныс аратды.

"Осыған байланысты үкімет Қазақстан Республикасының аймағында тұрақты экожүйені қалыптастыруда шешуші рөл атқара алатын криптобанктерді ашу әлеуетін қарастырып жатыр", - дейді Бектенов.

Оның сөзіне қарағанда халықаралық тәжірибе негізінде қаржылық реттеу шаралары да болуы керек.

Үкімет криптобанктер нарығындағы қаржының көлемін де есептеп шыққан. 2024 жылы 5,29 млрд доллар болды. 2034 жылға қарай оның көлемі 63,15 млрд долларға дейін өседі деген болжам бар. Ал цифрлық активтердің жалпы саудасы бір жылдың ішінде 134 процентке өсіп, 2024 жылы 18,83 трлн АҚШ долларын құрады.

Елімізде кредит алуға қатысты бірқатар шектеулер қабылданды. Заң аясында халықтың әлеуметтік осал топтары үшін қосымша шаралар қарастырылған, деп хабарлайды Алатау телеарнасы.

Спутниктің жазуынша, Парламенттің төменгі палатасы кредит алуға қатысты тағы бірқатар шектеулер қабылдаған. Сенаттан кейін оны бірден президенттің қол қоюына жібереді. Онда кімдерге кредит берілмейтіні, қандай шектеулер енгізілетіні және банктік жұмыстарға қандай өзгерістер енгізілетіні толық қамтылған.

Кредит кімге берілмейді

Мәжіліс депутаттары қаржылық қызметтерді тұтынушылардың құқықтарын қорғайтын заңды қабылдап, жоғары палатаға жіберді. Осы құжатқа сәйкес, кредитке қатысты бірқатар маңызды шектеулер енгізіледі. Олар:

• әскери қызметшілерге әскери қызмет өткеру уақытында несиелер мен шағын несиелерді бермеу;
• несие алуға алғаш рет өтініш берген адамның банкте немесе микроқаржы ұйымының филиалында міндетті түрде болуы;
• шағын несиелер бойынша айып өндіруге тыйым салу;
• 21 жасқа толмаған және 55 жастан асқан азаматтарға кепілсіз тұтынушылық несиені "электронды үкімет" порталы арқылы келісім алғаннан кейін ғана рәсімдеу;
• мемлекеттік бюджеттен төленетін төлемдерді және табиғи немесе техногендік сипаттағы төтенше жағдай салдарынан зардап шеккен азаматтарға арналған қайырымдылық ұйымдарынан түскен ақшаны үшінші тұлғалардың өндіріп алуына тыйым салу;
• тұтынушылық кепілсіз онлайн несиелерді беру үшін 24 сағаттық "салқындату кезеңін" енгізу.

Айта кетері, "салқындату кезеңі" – бұл ойлануға берілетін уақыт. Мәселен, банкте немесе микроқаржы ұйымы тұтынушылық кепілсіз онлайн кредитті беруге келіссе, оны алатын адамға ойлануға бір тәулік, яғни, 24 сағат беріледі. Осы уақыттың ішінде ол кредит алуға қаншалықты мәжбүр екенін ой елегінен өткізе алады.

Ай сайынғы төлем екі есеге азаяды

Заң аясында халықтың әлеуметтік осал топтары үшін қосымша шаралар қарастырылған.

"Бұл санаттағы азаматтардың экономикалық жағдайы нашарласа, міндетті түрде кемінде үш ай мерзімге айыппұл есептемей несие мен микрокредиттер төлеу кейінге шегеріледі. Сондай-ақ олардың ай сайынғы төлемі 50 пайызға немесе одан да көп мөлшерге азайтылады", - дейді депутаттар.

Қандай комиссияларды алып тастайды

Алдағы уақытта кредиттер бойынша кейбір комиссияларға да тыйым салынады. Атап айтқанда, банк несиесін ішінара немесе мерзімінен бұрын өтегені үшін тұрақсыздық айыбын өндіріп алу алынып тасталады. Ал шағын несиелер бойынша кез келген тұрақсыздық айыбы мүлдем болмайды. Бірақ шағын кредитті қайтармағаны үшін есептелген айыптар қалады.

Сондай-ақ, қарыз алушылардың жүктемесін азайту мақсатында банк несиесі немесе шағын несие шарттары бойынша сақтандыру агенті комиссиясының шекті мөлшері 10 пайыз болып белгіленді.

Қазақстанда электросамокаттарға нөмір тағу міндеттелуі мүмкін. Қазіргі уақытта самокаттар мен велосипедтерге мемлекеттік нөмір тағу ұсынысы талқыланып жатыр, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

ҚазАқпараттың дерегіне сүйенсек, бұл туралы ҚР Ішкі істер министрінің орынбасары Санжар Әділов мәлім еткен. Парламент Мәжілісіндегі баспасөз мәслихатында самокаттарға қатысты талаптарды күшейту мүмкіндігі жайында сұрақ қойылды.

"Біз Әділет министрлігі жанындағы ведомствоаралық жұмыс тобының алаңында бірқатар қосымша түзету дайындап жатырмыз. Атап айтқанда, шетелде қолданылатын тәжірибені енгізу туралы ұсыныс бар. Осы орайда Швейцарияның тәжірибесін зерттедік, яғни ол жақта мемлекеттік нөмірлер тек самокаттарда ғана емес, велосипедтерде де бар. Сондықтан бұл норма мен ұсыныс өте өзекті", - дейді С. Әділов.

Оның айтуынша, бұл ұсыныс қазір талқыланып жатыр.