ЖАҢАЛЫҚТАР

Елімізде шілденің 1-ші күнінен-ақ бірқатар өзгерістер күтіп тұр. Бұл қатарда газ бен интернеттің, темекі құнының қымбаттауы, әрі несие беру ережелерінің өзгеруі бар, деп хабарлайды Алатау телеарнасы Спутникке сілтеме жасап. 

Газ қымбаттайды

2024 жылдың 1 шілдесінен бастап тауарлық газдың орташа көтерме бағасы өседі. Қазақстанның энергетика министрлігінің мәліметінше, ресейлік бағаға жақындату үшін бағаны түзету қажет. Төмен баға газ өнеркәсібінің инвестициялық тартымдылығын төмендететіндіктен және жер қойнауын пайдаланушылар еліміздегі газ саласының пайдасыздығына байланысты газ кен орындарын игеруге мүдделі емес.

Сондай-ақ, ішкі нарықта тауарлық газды көтерме негізде сатудың шекті бағасының өсуі өңірге байланысты 3-4,8 теңге/м3, ал республика бойынша орташа өсім 3 теңге/м3 болатынын түсіндірді (қазіргі орташа көтерме баға – 20,64 теңге/м3, енді 23,64 теңге/м3 болады).

Энергетика министрлігі сондай-ақ тауарлық газ бағасының көтерілуі тұтынушыларға аздап қана әсер ететінін айтты – орташа есеппен жеке үйге арналған шығындардың жыл сайынғы өсуі айына шамамен 1080 теңгені, пәтер үшін 130 теңгені құрайды.

Интернет бағасы қымбаттайды

"Қазақтелеком" 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап азаматтар үшін интернет құнын қымбаттатанын хабарлады. Сайтта жарияланған деректер бойынша, қымбаттау тек мұрағатталған желілерге әсер етеді – бұл бүгінде қосылу мүмкін емес 50-ден сәл астам тариф. Бірақ көптеген клиент қызметтерді ескірген бағамен пайдаланады, сондықтан қымбаттату енгізіліп отыр.

Темекі қайтадан қымбаттайды

Қазақстанда 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап темекі тағы да қымбаттайды. Қаржы министрлігі фильтрі бар және фильтрсіз темекілердің, папиростардың, сигариллалардың және қыздырылған темекі өнімдерінің ең төменгі бөлшек сауда бағасына өзгерістер дайындады. Бұйрық жобасында фильтрі бар және фильтрсіз темекілердің, папиростардың, сигариллалардың және қыздырылған темекі өнімдерінің 20 (жиырма) данасына ең төменгі бөлшек сауда бағасын мынадай мөлшерде бекіту көзделген:

• 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап 2024 жылдың 31 желтоқсанын қоса алғанда 820 теңге;
• 2025 жылдың 1 қаңтарынан бастап 870 теңге.
• 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап темекінің ең төменгі бағасы 770 теңге болды.

Несие рәсімдеу қиындай түседі

2024 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстан Республикасының президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың тапсырмасы бойынша әзірленген "Кредит берудегі тәуекелдерді азайту, қарыз алушылардың құқықтарын қорғау, қаржы нарығын реттеуді және атқарушылық іс жүргізуді жетілдіру туралы" заңның бірқатар тармағы күшіне енеді. Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі ай басынан бастап азаматтардың несиелік жүктемесін азайту мақсатында төлем мерзімі 90 күннен асатын мерзімі өткен несиесі бар азаматтарға тұтынушылық несиелерді беруге тыйым салынғанын түсіндірді.

Сондай-ақ, 1 шілдеден бастап өндіріп алушыларға мерзімі өткен несиелерді тағайындауға екі жылдық мораторий енгізіледі. Несиелері колекторларға бекітілген қарыз алушыларды қолдау үшін 2024 жылдың қазан айынан бастап коллекторларға берешекті реттеу рәсімдерін жүргізу міндеті енгізіледі. 20 тамыздан бастап банктер мен микроқаржы ұйымдарына жаңадан ғана емес, сонымен қатар заң қабылданғанға дейін берілген барлық қолданыстағы (өтелмеген) тұтынушылық несиелер бойынша кешіктіру мерзімі 90 күнді құраса, сыйақы белгілеуге тыйым салынады.

1 қыркүйектен бастап жеке тұлғаларға жұбайының келісімінсіз несие беруге тыйым салу тәртібі күшіне енеді.

Жеке деректерді қорғау туралы

Қазақстанда 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап Қазақстанның ІТ-нарығына қатысушылар үшін жаңа міндеттемелерді белгілейтін, сондай-ақ дербес деректердің иесіне оның құқықтарының бұзылғаны туралы хабарлама берудің міндетті тәртібін белгілейтін нормалар күшіне енеді.

Енді дербес деректер базасының иесі немесе операторы дербес деректер қауіпсіздігінің бұзылуын анықтаған сәттен бастап бір жұмыс күні ішінде жеке деректерді өңдеуді ұйымдастыруға жауапты тұлғаны көрсете отырып, уәкілетті органды мұндай бұзушылық туралы хабардар етуге міндетті. Яғни, жеке деректердің таралуы немесе оған басқа да рұқсат етілмеген тараптар қолдануы анықталған жағдайда, оны сақтайтын, өңдейтін және жинайтын компания бір күн ішінде Қазақстанның цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігіне хабарлауға міндетті.

Дәрілерді міндетті таңбалау

2023 жылы Қазақстан Республикасы үкіметінің 21 қазандағы қаулысымен таңбалануға жататын тауарлар тізбесіне өзгерістер енгізілді. Онда 2024 жылдың 1 шілдесінен бастап барлық дәрілік заттар міндетті түрде таңбалануға жатады деп көрсетілген.

Бұл механизм дәрілік заттарды ұтымды пайдалануға және сатып алуды жоспарлауға, сондай-ақ науқастарды толық және сенімді дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етуді қалыптастыруға көмектеседі, деп санайды ведомстводағылар.

Таңбалау жүйесіне дәрілік заттардың айналымына қатысушылардың барлығы кіреді. Кеденге келгеннен түпкілікті алушыға жеткізуге дейін қажетті ақпараттық жүйелер біріктірілген.

Қазақстанда балық аулауға шектеу енгізілді

Ауыл шаруашылығы министрлігі "2024 жылдың 1 шілдесінен 2025 жылдың 1 шілдесіне дейін балық ресурстарын және басқа да су жануарларын аулауға шектеулерді бекіту туралы" бұйрық дайындады.

Балық аулау лимиттері (атауы бойынша) Қазақстанның барлық өзені мен су қоймасы үшін бекітілген. Мысалы, Қиғаш өзені мен Каспий теңізі кіретін Жайық-Каспий бассейнінде 50 496,72 тонна балық, оның ішінде 4,63 тонна бекіре тұқымдас балық аулауға рұқсат етілген. Балқаш көлінде (үш облыс шегінде: Алматы, Қарағанды, Жамбыл) 8855 тонна балық аулауға рұқсат етілген. Ол жақта негізінен ақтабан, көксерке, ақбалық, торта балық, сазан, мөңке, жыланбас балық бар. Іле өзені мен оған іргелес суаттарда балық көлемі 135,59 тонна деп белгіленген. Алакөл, Қошқаркөл және Сасықкөл көлдерін қамтитын Алакөл көлдер жүйесінде 568,7 тонна балық аулауға болады. Қапшағай су қоймасында балық аулау шегі 1350,6 тонна деп белгіленген.

Алматы қалалық төтенше жағдайлар департаменті аптап ыстыққа байланысты тұрғындарға ескерту жасады. Синоптиктер оңтүстік шаһарда күн 36 градусқа дейін ыситынын айтуда, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

«Қазгидромет» синоптиктерінің мәліметінше, 26 маусым күні Алматыда сынап бағанасы 36 градусқа дейін көтеріледі. Осыған байланысты Алматы қаласы төтенше жағдайлар департаменті төмендегі қауіпсіздік шараларын сақтауды ұсынып отыр. Яғни:

— Күн сәулесі тікелей түсетін жерлерде мүмкіндігінше аз болуға тырысыңыз;
— Сағат 12:00–ден 16:00–ге дейінгі уақытта күннің сәулесі белсенді болатынын ұмытпаңыз. Денені күн сәулесінен қорғап, жабық киім киюге тырысыңыз және күннен қорғайтын сықпа майлар қолданыңыз;
— Алкогольді ішімдік ішпеңіз — алкоголь ыстықта ағзаға тез әсер етеді және дене жоғары температураға сезімтал болады;
— Сұйықтықты (салқындатылған су, минералды су) мүмкіндігінше көп ішуге тырысыңыз;
— Денеге салмақ түсірмеңіз. Күшті жүктеме ыстықта жылу алмасуды арттырады да ағзаны сусыздануға әкеліп соқтырады;
— Көлікпен ұзақ сапарларға шықпаған абзал.

Елімізді 2023 жылы тұтынушыларға 1 372,8 млн текше метр су жіберіліпті. Ал бір тұрғынға шаққандағы орташа тәуліктік су шығыны 92,5 литрді құрады, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Мәліметті Ұлттық статистика бюросы жариялады. Дерекке сүйенсек, су мөлшері көп жіберілгендер тізімінде Алматы қаласы көш бастап тұр - 190 млн текше метр. Мұнан кейін Қарағанды - 153 млн текше метр су тұтынса, Павлодар облысына 121,2 млн текше метр су жіберілген. 

"Жалпы ел бойынша бір тұрғынға шаққандағы тәулігіне орташа жіберілген су мөлшері 92,5 литрді — бұл бір жыл бұрынғыға қарағанда 4,2% артық (2022ж. – 88,7 литр)", - делінген ақпаратта.

Ал бір тұрғынға шаққандағы жіберілген ең жоғары су мөлшер Маңғыстау облысында (тәулігіне 172,1 литр), Шымкент қаласында (156,5 литр) және Павлодар облысында (147,7 литр) байқалды.

Ең төменгі көрсеткіш Жамбыл облысында тіркелді (50,3 литр).

Суы тартылып, құрдымға кеткен Арал суы қайта көбейіп келеді. Бүгінде бір миллиард текше метр су құйылған, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Бұл туралы су ресурстары және ирригация министрлігі жазды. Ведомства дерегіне сүйенсек, осылайша Солтүстік Аралдағы су көлемі 21,4 млрд текше метрге жеткен. Биыл жарты жылдың ішінде Солтүстік Арал теңізіне 1,1 млрд текше метр су келіпті.

"Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Өзбекстан кіретін Мемлекетаралық су шаруашылығы комиссиясының 86-шы отырысында тараптар суару маусымында Солтүстік Аралға ағын секундына кемінде 30 текше метр болады және 997 млн текше метр су жіберіледі деп келісті. Қазір теңізге секундына 50 текше метр су келеді. Бір жыл бұрын ағын секундына 6 текше метр болған", - делінген министрлік ақпаратында. 

Солтүстік Аралды оңтүстіктен Көкарал бөгеті бөліп тұр. Осы құрылыс нысаны Солтүстік Аралда су деңгейін көтеруге мүмкіндік берді. Бөгет пайдалануға берілгеннен кейін Сырдария өзенінен Солтүстік Арал теңізіне 46,6 млрд текше метр су келді. Ал соңғы 7 жылда теңізге 13,3 млрд текше метр су құйылды. Соңғы жылдары Солтүстік Аралдың су көлемі азайды. Алайда 2024 жылдың басынан бастап деңгейі қайта көтеріле бастады.

Елімізде жаңа үлгідегі жеке куәліктер шығарыла бастады. Бұл туралы ішкі істер министрлігі мәлімдеді, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Министрлік дерегіне сүйенсек, жаңа үлгідегі жеке куәліктер 15 маусымнан бастап қолданысқа енгізілген. 

Жаңа үлгідегі құжаттың ерекшелігі - жеке куәлік иесінің азаматтығы мен жынысы туралы деректер көрсетіледі. Бұрын бұл мәліметтер жеке куәлікке салынған чипте болған. 

Жеке куәліктің жаңа дизайны бюджеттен шығын талап етпейді және азаматтардың жаңа құжаттарды шығару үшін төлейтін мемлекеттік баж мөлшеріне әсер етпейді (2024 жылы мемлекеттік баж мөлшері 738,4 теңгені құрайды).

Жарамдылық мерзімі аяқталмаған жеке куәліктер бұдан әрі де жарамды болады. Қазақстандықтар жаңа дизайнды жеке куәліктерді тек алдыңғының мерзімі аяқталған кезде немесе оларды басқа да себептермен ауыстыру кезінде ала алады. Яғни, бір мезгілде жаппай құжат ауыстыруға болмайды.

Еске салайық, бұған дейін елімізде жаңа үлгідегі жеке куәліктер шығарылатынын және оның қандай ерекшеліктері барын кеңінен жазған едік.

Елімізде соңғы 5 жылда өлім-жітім деңгейі 9 пайызға төмендеген. Осылайша өмір сүрудің орташа жасы ұзарып отыр, деп хабарлайды Алатау телеарнасы. 

Мұндай мәлімет медицина мамандарын кәсіби меркемен құттықтаған Үкімет басшысы Олжас Бектеновтың құттықтауынан белгілі болды. 

“Сіздерді кәсіби мерекелеріңізбен шын жүректен құттықтаймын! Ұлт саулығы – мемлекетіміздің басты құндылығы. Мәртебелі міндетті абыроймен атқарып жүрген ақ халатты абзал жандардың қажырлы еңбектері әрдайым ұлықтауға лайық. Бұл ретте денсаулық сақтау саласын одан әрі дамыту, медициналық қызметтің сапасын арттыру, дәрігерлерге жағдай жасау мемлекеттік саясаттың басымдығы болып қала бермек. Осынау қастерлі мамандыққа деген адалдықтың нағыз эталоны болып табылатын дәрігерлер қауымы шын мәнінде биік адамгершілік пен шексіз мейірімнің, еңбекқорлықтың ерен үлгісін көрсетіп келеді. Соңғы 5 жылда дәрігерлер мен медицина қызметкерлерінің күш-жігерінің арқасында еліміздегі өлім-жітім 9%-ға төмендеп, өмір сүрудің орташа көрсеткіші ұзарды”, - делінген құттықтауда. 

Үкімет басшысы келтірген мәліметтерге сүйенсек, бүгінде елімізде 270 мыңнан астам медицина қызметкері еңбек етуде. Жоғары оқу орындарында 70 мыңға жуық болашақ маман білім алып жатыр.